Uitvoering van het grondbeleid in 2022
Op bijgaande kaart staan de belangrijkste projecten waaraan de provincie in 2023 een bijdrage zal leveren met grondverwerving. Deze zijn verdeeld naar projecten op het gebied van infrastructuur en groen en daarnaast zijn overige gebiedsontwikkelingen vermeld. In 2022 is een start gemaakt met de provinciale opgaven voor het Nationale Programma Landelijk Gebied (NPLG) inclusief grondverwerving. Deze opgaven worden vastgelegd in een provinciaal gebiedsplan, dat volgens planning 1 juli 2023 gereed moet zijn. Het grondbeleid en alle activiteiten voor het NPLG (inclusief de stikstofopgave) zijn op basis van wat nu bekend is in deze paragraaf beschreven onder het onderwerp stikstof en NPLG. De programma’s en projecten waarbij de provincie gronden overdraagt of verkoopt, zijn niet op deze kaart maar wel in de toelichting opgenomen
Bron: Kartografie provincie Zuid-Holland.
Infrastructuurprojecten
In 2023 worden voor infrastructuurprojecten, waaronder het fietsprogramma, gronden aangekocht. Een aantal (middel)grote projecten is op de kaart weergegeven.
De verwerving van gronden voor de Rijnlandroute, een gemeenschappelijk Rijks- en provinciaal project, is vrijwel afgerond. In verband met planaanpassingen lopen er nog enkele verwervingen. In 2023 wordt verder gegaan met verkoop van gronden (‘overhoeken en/of werkterreinen’) die niet nodig zijn voor het project.
De grondverwerving voor de aanleg van bijvoorbeeld de verlengde Bentwoudlaan en overige verwervingen voor aanpassingen van de infrastructuur, zoals Groot Onderhoudsprojecten aan de N215, N211,N214/N216 en de Ongelijkvloerse kruising Burgemeester Smeetsweg (N11)vormenookeen forse opgave. De grondverwerving voor infrastructuur vindt altijd plaats op basis van volledige schadeloosstelling. Zo nodig gaat de provincie over tot onteigening. Voor de projecten N211 en N215 is een administratieve onteigeningsprocedure gestart. Deze procedure is ook van toepassing op de Rijnlandroute.
Bij infrastructuurprojecten wordt de (financiële) planning en voortgang uitgewerkt via het Programma Zuid-Hollands Infrastructuur (PZI). Grondverwerving en -verkopen maken hier deel van uit.
Natuur Netwerk Nederland (NNN)
Voor de realisatie van natuur (NNN) zijn in 2023 overeenkomsten noodzakelijk. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen:
- sluiten van zelfrealisatieovereenkomsten met ondernemers die binnen hun bedrijf de gestelde natuurdoelen combineren met agrarisch ondernemen.
- aankopen, met als uiterste mogelijkheid onteigening. Als besloten is om het onteigeningsinstrument in te zetten biedt dat ook de mogelijkheid om een volledige schadeloosstelling te bieden.
- doorleveren van grond aan de (terrein)beheerder in eigendom, erfpacht of pacht.
De realisatie van de NNN vindt grotendeels via 4 programma’s plaats:
- Krimpenerwaard;
- Gouwe Wiericke;
- Natuur Netwerk Zuid-Holland (ecologische verbindingen en overige gebieden);
- Leenheerenpolder.
Krimpenerwaard
De realisatie van de NNN in de Krimpenerwaard vindt plaats door de stuurgroep Krimpenerwaard (gemeente en hoogheemraadschap) in opdracht van de provincie. De provincie levert capaciteit aan het programmabureau en verzorgt ook de grondverwerving.
Op basis van de zogenoemde instrumentenkoffer wordt vooral ingezet op zelfrealisatie. De stuurgroep Krimpenerwaard is opdrachtgever voor afspraken met ondernemers over de natuur die zij binnen hun bedrijf gaan realiseren, de inzet van subsidiemiddelen beschikbaarstelling van (extra) grond om extensivering te faciliteren. De provincie heeft een ‘makelaar natuurinclusieve landbouw’ aangesteld, die de afspraken met de ondernemers heeft voorbereid.
De gemeente is in 2019 de administratieve onteigeningsprocedure gestart om de NNN in de Krimpenerwaard sneller te realiseren In het Koninklijk Besluit dat op 16 november 2020 is gepubliceerd zijn alle nog niet verworven gronden binnen de natuurbestemming ter onteigening aangewezen.
Het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard vormt de basis voor de onteigeningsprocedure. Omdat voor titel IV (onteigening op basis van bestemmingsplan) is gekozen, moet het bestemmingsplan onherroepelijk zijn voor juridische onteigening kan plaatsvinden.
Het bestemmingsplan is inmiddels in zijn geheel onherroepelijk geworden. Dat betekent dus dat daadwerkelijk dagvaarding voor onteigening mogelijk is waar geen overeenstemming is bereikt over verwerving dan wel zelfrealisatie. In een aantal (7) gevallen is dat gebeurd, terwijl er in een andere zaak gekozen is voor onteigening op basis van overeenstemming. Van deze 7 gevallen is uiteindelijk met 1 partij nog in der minne overeenstemming bereikt, met 2 anderen is er nog overleg, terwijl in de overige 4 zaken onteigening inmiddels is uitgesproken. Uiteindelijk zal de rechter naar verwachting in 2023 in deze zaken de definitieve schadeloosstelling vaststellen. Daar zullen nog betalingen uit voortvloeien ter afronding.
Partijen waarmee de mogelijkheid van zelfrealisatie wordt onderzocht kregen meer tijd, in die gevallen is de start van de gerechtelijke onteigeningsprocedure aangehouden. Inmiddels is in veel gevallen overeenstemming bereikt over zelfrealisatie. Vóór eind oktober moeten de laatste partijen waarvan nog geen handtekening is verkregen worden gedagvaard, dat zijn er in ieder geval 2.
De procedure voor grondverwerving loopt in deze gevallen door tot minimaal 2023 en mogelijk ook nog tot 2024. Dat is wat later dan gepland, maar levert geen problemen op voor de inrichtingsplanning.
In 2020 is een Natuurbeheer Collectief (NBC) opgericht om één loket te vormen voor alle partijen die gronden beheren. Daarnaast beheert het NBC vanaf 2022, op basis van een 6-jarige pachtovereenkomst de provinciale gronden. Het NBC geeft deze gronden in onderpacht uit aan belangstellenden uit het gebied. De gronden blijven dus eigendom van de provincie. In 2023 wordt de pachtovereenkomst aangevuld met gronden die eind 2022 in bezit zijn gekomen van de provincie.
De inrichtingswerkzaamheden worden vanaf eind 2022 uitgevoerd. Dit vraagt nauwe afstemming met de provincie als eigenaar van NNN-gronden en ook aangrenzend bezit. Ná uitvoering worden de provinciale gronden overgedragen aan een beheerder, waarschijnlijk via erfpacht, . Dit wordt via openbare procedure gedaan.
Gouwe Wiericke
In het programma Gouwe Wiericke zijn er ook gesprekken over zelfrealisatie en enkele kopen/verkopen/ruilovereenkomsten. De provincie verwerft, ruilt en verkoopt gronden in deelgebieden in combinatie met Natuurmonumenten. Voor het jaar 2023 staan nog een tweetal grondruilingen gepland in Meijegraslanden. Verder wordt er gekeken naar de laatste te verwerven hectares (circa 85 hectare) binnen het programma Gouwe Wiericke. GS zullen op verzoek van de gebiedscommissie in het najaar van 2022 enkele besluiten nemen over verwerving met volledige schadeloosstelling. Hiermee worden robuuste aaneengesloten gebieden gemaakt en daarmee komt de realisatie van de nieuwe natuur in Gouwe Wiericke binnen bereik.
In 2023 wordt begonnen met het baggerproject van Westveen, waarvoor een deel van de aangekochte natuurgronden Noordse Buurt wordt gebruikt.
Extra aandacht komt er voor de gebiedsprocessen binnen Gouwe Wiericke die geïnitieerd worden vanuit de stikstof- en bodemdalingsopgave, waarin zo mogelijk ook de grondverwerving van de nog resterende opgaven wordt meegenomen.
Natuurnetwerk Zuid-Holland
In 2021 hebben PS en GS het Handelingskader NN-ZH vastgesteld. Dit besluit omvat de realisatie- en verwervingsstrategie en financiering van de overige NNN-opgave in de provincie Zuid-Holland. Het gaat daarbij om circa 900 hectare natuur en ecologische verbindingszones. Voor deelgebieden stellen we met partners een realisatiestrategie op, aan de hand van de beschikbare instrumenten (zelfrealisatie, verwerving, ruil en overdracht). Hierbij gebruiken we de ervaringen met het programma Veenweide. Het programma waarin alle overige NNN-projecten zijn ondergebracht, vraagt de komende jaren een forse inzet van de grondinstrumenten. In het Handelingskader is het instrument volledige schadevergoeding/onteigening opgenomen en kunnen ook ruilgronden worden verworven. De gehele NNN moet in 2027 conform afspraak met het Rijk zijn gerealiseerd.
in 2023 ligt het accent op realisatie- en verwervingsstrategieën per regio en deelgebieden en zo nodig gericht grond verwerven. Er is afstemming met stakeholders en grondeigenaren in het gebied en waar nodig benutten we kansen op de grondmarkt. Voor de realisatiestrategie in 2023 spreken we ook met eigenaren over de mogelijkheden van zelfrealisatie of verwerving.
Leenheerenpolder
In 2019 is duidelijk geworden dat de Leenheerenpolder Natura 2000 blijft. Over de status zijn afspraken met het Rijk gemaakt en vervolgens zijn er plannen voor het gebied met de regio gemaakt (groen in combinatie met een woonbestemming). In 2021 is als eindbeheerder Natuurmonumenten geselecteerd via de openbare procedure om met het gebiedsproces aan de slag te gaan. Natuurmonumenten en de provincie Zuid-Holland stellen met gebiedspartijen in 2023 een inrichtingsplan voor de Leenheerenpolder op . Na goedkeuring van het inrichtingsplan door de provincie en overeenstemming over grondprijs, wordt de grond begin 2024 aan Natuurmonumenten
Aangeboden, onder de voorwaarden genoemd in de koopovereenkomst.
Buttervlietpolder
De openbare verkoop (DBM: Design, Built, Maintain) van de Buttervlietpolder heeft in 2020 plaatsgevonden, maar heeft niet geleid tot gunning. Tot er besloten is over het vervolg wordt het gebied via pacht met natuurvoorwaarden tijdelijk beheerd. In 2023 wordt een ruil met Staatsbosbeheer van diverse gronden verder verkend. Buttervliet is hier onderdeel van.
Recreatie om de Stad (RodS) en Provinciale Recreatiegebieden (PRG)
De meeste zogeheten Recreatie om de Stadgebieden (RodS) en ook de meeste provinciale recreatiegebieden (PRG’s) zijn overgedragen aan medeoverheden. Naar verwachting resteren per 1 januari 2023 nog 4 gebieden waar de provincie (deels) eigenaar van is. Voor de Louisa- en Cannemanspolder heeft eigendomsoverdracht aan de gemeente Dordrecht in 2022 plaatsgevonden, voor de overige gebieden zijn er nu geen voornemens tot overdracht.
Voor recreatiegebied Vlietland is een groot deel van de grond in erfpacht gegeven aan exploitant Recreatiecentrum Vlietland B.V.. In de erfpachtakte zijn voorwaarden gesteld over de exploitatie, het beheer en ondererfpacht van het gebied. Voor de gronden die eind 2019 in erfpacht zijn gegeven voor vakantiewoningen in Vlietland vinden naar verwachting in 2023 diverse werkzaamheden plaats, zoals harmonisatie uitgifte en uitgifte gronden met een optie. Daarbij is de erfpachter verantwoordelijk voor de werkzaamheden binnen het in erfpacht gegeven gebied en de provincie voor de uitvoering van een aantal overeengekomen werkzaamheden op grond waarvan de provincie volledig eigenaar is, zoals het omleggen van een deel van de infrastructuur.
Weidevogelprogramma
In 2019 is het Actieplan Boerenlandvogels vastgesteld, dat allerlei acties bevat om de weidevogelstand in Zuid-Holland te verbeteren. Eén van de onderdelen is de inzet van grondeigendom van de provincie Zuid-Holland (circa 200 ha) buiten de NNN. Door de kavelruil Zuidpolder van Delfgauw in 2022 is een aaneengesloten weidevogelgebied van 123 hectare ontstaan. Dit is inclusief het bestaande natuurgebied De Groene Keijzer, de aanwezige eendenkooi en de natuurplas. Voor sommige percelen moeten nog pachtovereenkomsten worden afgesloten. De inzet voor 2023 wordt nog uitgewerkt.
Bos en bomenbeleid
In het collegeprogramma is afgesproken om een bos- en bomenbeleid op te stellen. Hiervoor kijken we ook naar beschikbaarheid van provinciale gronden en de mogelijkheid van gerichte aankopen.
Buijtenland van Rhoon
Op 29 juni 2018 is de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon opgericht en op 3 juli 2018 hebben GS het Streefbeeld vastgesteld. Hiermee zijn belangrijke stappen gezet in de realisatie van het Buijtenland van Rhoon. De provincie en de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon zijn een samenwerkingsovereenkomst aangegaan, met afspraken over beschikbaarstelling van gronden die de provincie heeft verworven aan de Gebiedscoöperatie. Daarnaast is afgesproken dat de provincie verantwoordelijk blijft voor de grondverwerving. Grondeigenaren behouden op deze manier de mogelijkheid om tegen een volledige schadeloosstelling te vertrekken. Inmiddels heeft de provincie circa 400 hectare aangekocht van partijen in het gebied en komt nog 87 hectare voor verwerving in aanmerking. Deze grond wordt ook aan de Gebiedscoöperatie beschikbaar gesteld . In 2023 stelt de provincie naar verwachting circa 263 hectare in het plangebied beschikbaar aan de Gebiedscoöperatie voor verwezenlijking van de doelen uit het Streefbeeld. Daarnaast heeft de Gebiedscoöperatie aanvullend op de beschikking over circa 80 hectare waarop (gedeeltelijk) inrichtingsmaatregelen mogelijk zijn op basis van een inrichtings- en beheerplan. De Gebiedscoöperatie moet de maatregelen uit het Streefbeeld vóór eind 2026 hebben gerealiseerd. Om dit tijdig te bereiken is het noodzakelijk dat de Gebiedscoöperatie begin 2023 een inrichtings- en beheerplan oplevert dat samen met het nieuwe bestemmingsplan in het eerste kwartaal van 2023 wordt vastgesteld.
Opgave stikstof en NPLG
In 2020 zijn Rijk en provincies gestart met een maatregelenpakket om de stikstofdepositie in N2000-gebieden te reduceren. PS hebben in maart 2021 de Uitvoeringsagenda stikstof vastgesteld. Deze aanpak bevat een gebiedsgerichte aanpak (GGA) en een sectorale aanpak via actielijnen (onder andere landbouw en natuur). De aanpak voorziet in een bronneneffecten-analyse per N2000-gebied en vervolgens vaststelling van een maatregelenpakket.
Inmiddels is in 2022 de stikstofaanpak onderdeel geworden van een integrale aanpak via het NPLG. De provincie stelt, op basis van de doelen van het Rijk per 1 juli 2023 een gebiedsplan op. Het gaat daarbij om doelen op het gebied van stikstof, CO2-vermindering/bodemdaling, waterkwaliteit (KRW) en biodiversiteit. Inzet van grondinstrumenten is een belangrijk onderdeel van de aanpak.
Vooruitlopend op een gerichte aanpak per (deel)gebied voeren we een actief grondbeleid, wat betekent dat we aankoopkansen benutten. In 2022 werken we hiervoor een provinciale NPLG-grondbank uit.
Op 3 november 2020 heeft het ministerie van LNV de 1e tranche gerichte opkoopregeling piekbelasters opengesteld, die de provincies uitvoeren. Op 26 januari 2021 hebben GS besloten over de aanpak in Zuid-Holland, waarbij gekozen is voor een gerichte benadering van de 9 piekbelasters in Zuid-Holland.
Deelname is gebaseerd op vrijwilligheid en onder strikte voorwaarden. Zo moet de piekbelasting op een N2000-gebied meer dan 2 mol/ha/jaar zijn. Deze regeling bevat opkoop van productierechten en/of gebouwen en/of grond en vervolgens vervreemding van gebouwen en grond binnen een gebiedsgerichte aanpak en ruimtelijke bestemming.
Alle piekbelasters zijn benaderd en er is geringe belangstelling voor de regeling. De regeling sloot op 4 september 2022 en de verwachting is dat er in Zuid-Holland uiteindelijk geen gebruik van wordt gemaakt.
Naast deze gerichte opkoopregeling is de verwachting dat eind 2022 ook een landelijke beëindigingsregeling door het Rijk wordt opengesteld. Deze wordt uitgevoerd door de RVO en is een subsidieregeling voor bedrijfsbeëindiging, op het gehele land toepasbaar. Daarnaast wordt gewerkt aan een opvolger van de Maatregel Gerichte Opkoop (2). Het is nog niet duidelijk of er in 2023 een regeling operationeel is.
Klimaatakkoord en veenweidestrategie
In 2020 heeft het Rijk besloten tot een stimuleringsprogramma bodemdaling om CO2-uitstoot te verminderen (Klimaatakkoord). PS hebben vervolgens besloten tot een Veenweideaanpak met daarbij inzet van grondinstrumenten in een aantal gebieden (onder andere Nieuwkoop, Krimpenerwaard, Alblasserwaard). Eén van de prioritaire gebieden is ook Nieuwkoop. In 2022 wordt een veenweidestrategie opgesteld en later ook als onderdeel van het NPLG vastgesteld. In een deelgebied van Nieuwkoop is in 2022 een aanpak gestart waarbij wensen van agrariërs tot verplaatsing en extensivering in kaart worden gebracht en is een verplaatsingsregeling opengesteld. In 2022 zijn de eerste aankopen verricht voor dit programma. Verwacht wordt dan in 2023 aankoop, ruil en afwaardering van gronden kan plaatsvinden om met name extensivering in nattere omstandigheden te stimuleren en te faciliteren.